Chłodnik ma wiele ojczyzn – zupa z szatkowanych warzyw, podawana na zimno to danie występujące w menu narodowych kuchni, nie tylko polskiej, ale też francuskiej jako vichyssoise, hiszpańskiej jako gazpacho czy tureckiej jako cacik[i]. Rodzima nazwa tej potrawy wskazuje wprost na jej funkcję – chłodnik ma chłodzić. Orzeźwiający i jednocześnie treściwy – sprawdzi się jako obiad podczas upalnych dni[ii]. Elementy tradycyjnego przepisu warto zmieniać i tworzyć mniej oczywiste połączenia, na przykład z sokiem z kiszonego buraka.
Zalety picia chłodniku w upalne dni
Sycące składniki i niska temperatura serwowania czynią z chłodniku doskonałą propozycję na wakacyjny obiad[iii]. Na jakie inne cenne właściwości tego dania możemy liczyć?
- Orzeźwia i gasi pragnienie – lekko kwaśny, delikatnie „szczypiący” w język smak chłodniku oraz zawartość płynnych składników sprawiają, że danie to pomaga w nawodnieniu organizmu podczas gorących dni[iv].
- Syci i wspiera pracę układu pokarmowego – buraczki, szczypiorek, koper, ogórki i rzodkiewki, z których przygotowujemy chłodnik, są źródłem błonnika pokarmowego regulującego pracę jelit[v] i zmniejszającego uczucie głodu[vi].
- Jest niskokaloryczny – odżywcze składniki zapewniają uczucie sytości, a jednocześnie pozwalają uniknąć nadmiaru kalorii – w 100 ml zupy znajduje się 30-40 kcal[vii], [viii].
- Stanowi źródło składników odżywczych i przeciwutleniających – oprócz wspomnianego błonnika, warzywa i zioła tworzące chłodnik, zawierają też witaminy, minerały i polifenole[ix]. Przykładowo, w burakach znajdują się betalainy, aktywne związki, które zapobiegają powstawaniu negatywnych skutków stresu oksydacyjnego oraz działaniu wolnych rodników[x]. W korzeniach tych warzyw wykryto też obecność witaminy C[xi].
- Oszczędza czas spędzony w kuchni – produkty na chłodnik są łatwo dostępne – można je znaleźć niemal na każdym stanowisku z warzywami i z nabiałem (bazą do tej potrawy są kefir i/lub jogurt), a przygotowanie zupy nie zajmuje więcej niż 30-40 minut; jeśli zrezygnujemy z gotowania buraczków i botwiny na rzecz kiszonych buraków i soku z nich, czas ten jeszcze się skróci.
Jak przygotować chłodnik z sokiem z kiszonych buraków?
Lista składników potrzebnych do przygotowania tego różowego przysmaku nie jest długa. W proponowanym wariancie chłodniku litewskiego zamiast młodych buraczków i botwiny znajdziemy sok z kiszonych buraków i kilka sztuk samych sztuk kiszonych buraków. Do mikstury możemy włączyć:
– 1 świeży ogórek długi lub kilka gruntowych
– 4-6 rzodkiewek
– pęczek drobnego szczypiorku
– połowę pęczka koperku
– pół litra kefiru (maślanki lub jogurtu naturalnego)
– odrobinę soku z cytryny
– szczyptę soli i pieprzu
– 1-2 jajka ugotowane na twardo.
Przygotowanie jest niezwykle proste. Ogórki, kiszone buraki, rzodkiewkę należy drobno pokroić i przełożyć do miski. W osobnym naczyniu trzeba wymieszać jogurt, kefir lub maślankę z sokiem z kiszonych buraków. Po połączeniu warzyw z nabiałem mieszaninę możemy doprawić solą, pieprzem i sokiem z cytryny, a następnie wstawić do lodówki na 2-3 godziny. Schłodzone danie dekorujemy posiekanym szczypiorkiem, koperkiem i przekrojonym na pół jajkiem.
Dlaczego w upał warto jeść kiszonki?
O walorach chłodniku powiedzieliśmy już sporo – czy kiszone składniki mogą jeszcze podnieść jego wartość? Tak! Powstałe w wyniku naturalnych procesów fermentacyjnych, zawierające żywe kultury bakterii wytwarzających kwas mlekowy[xii], mogą korzystnie wpłynąć na nasz układ odpornościowy i pokarmowy, pobudzając go do wydzielania soków trawiennych[xiii]. Pamiętajmy też, że kiszenie jest jednym ze spisów na konserwowanie żywności i przedłużenie jej przydatności do spożycia, co nabiera znaczenia w sezonie letnim, kiedy produkty spożywcze psują się szybciej. A jeśli już wybieramy kiszone, to nie byle jakie! Postawmy na te ekologiczne, certyfikowane, jak na przykład:
 |
 |
 |
W ramach unijnego systemu rolnictwa ekologicznego niedozwolone jest wspomaganie wzrostu i rozwoju roślin chemicznymi nawozami i środkami roślin[xiv], możemy więc mieć pewność, że pozostałości tych substancji nie znajdą się w owocach czy warzywach, które trafiają na nasz stół.
Źródła
[i] https://pl.wikipedia.org/wiki/Ch%C5%82odnik
[ii] https://odzywianie.wprost.pl/produkty/10224470/chlodnik-wlasciwosci-prozdrowotne.html
[iii] https://fit.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/co-jesz/chlodnik-litewski-i-nie-tylko-kalorie-wlasciwosci-odzywcze-aa-p1qq-Czxe-2MdU.html
[iv] https://dietetycy.org.pl/chlodnik-litewski/
[v] Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (NCEŻ): Błonnik pokarmowy – niedoceniane lekarstwo w procesie starzenia się: https://ncez.pzh.gov.pl/seniorzy/blonnik-pokarmowy-niedoceniane-lekarstwo-w-procesie-starzenia-sie/
[vi] https://pl.wikipedia.org/wiki/Błonnik
[vii] https://fajnegotowanie.pl/kcal/chlodnik/
[viii] https://aniagotuje.pl/przepis/chlodnik-litewski
[ix] https://fit.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/co-jesz/chlodnik-litewski-i-nie-tylko-kalorie-wlasciwosci-odzywcze-aa-p1qq-Czxe-2MdU.html
[x] AUTOREFERAT, Katedra Żywności Funkcjonalnej, Ekologicznej i Towaroznawstwa Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, s. 4: Renata Kazimierczak: Wpływ ekologicznego i konwencjonalnego systemu produkcji rolniczej na wybrane parametry jakości buraka ćwikłowego, marchwi i soku marchwiowego. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2016, s. 1-190.
[xi] Tamże.
[xii] K I S Z O N K I. praktyczny przewodnik dla każdego. Publikacja opracowana przez dr Annę Wrzodak na zlecenie Samorządu Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2022.
[xiii] Tamże.
[xiv] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 (Dz. U. L 150 z 14.06.2018 r.).
